Tổng Quan về Xã Hoằng Giang

Xã Hoằng Giang nằm ở phía bắc tỉnh Thanh Hóa, là vùng đất ven sông Mã,  một trong những dòng sông lớn và có vai trò lịch sử quan trọng bậc nhất ở xứ Thanh. Địa hình chủ yếu là đồng bằng ven sông, được bồi đắp phù sa màu mỡ, rất thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa nước và hoa màu. Điểm đặc biệt của xã là các xóm làng hình thành dọc theo tuyến đê tả sông Mã, phân bố nối dài từ bắc xuống nam, dựa lưng vào đê để tránh lũ và khai thác đất phù sa bồi đắp. Dòng sông Mã vừa là mạch nguồn sinh sống, vừa là tuyến giao thông thủy quan trọng, gắn liền với sự phát triển kinh tế – văn hóa của địa phương qua nhiều thế kỷ .

1. Giới thiệu chung.

Trước khi thực hiện sáp nhập, xã Hoằng Giang là một đơn vị hành chính được sáp nhập từ xã Hoằng Giang (cũ) và xã Hoằng Phượng. Sau khi sáp nhập, thực hiện bộ máy tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, xã Hoằng Giang được hợp nhất với các đơn vị hành chính lân cận, tạo thành một xã có cơ cấu hành chính gọn nhẹ và hiệu quả hơn. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu chi phí hành chính mà còn nâng cao khả năng điều hành và quản lý từ cấp xã đến cấp tỉnh.

Theo Nghị quyết số 648/NQ-HĐND về việc sửa đổi một số nội dung của Nghị quyết số 646/NQ-HĐND ngày 25/4/2025 của HĐND tỉnh về chủ trương sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã của tỉnh Thanh Hóa năm 2025, xã Hoằng Giang được sáp nhập từ các xã: Hoằng Xuân, Hoằng Giang, Hoằng Qùy, Hoằng Hợp, có diện tích tự nhiên 30,53 ha, dân số 32.533 người. Giáp các xã Triệu Lộc, Thiệu Quang, Biện Thượng, Định Hóa, Hoằng Phú, Hoằng Sơn và phường Nguyệt Viên. Hoằng Giang có 31 thôn, đến hết tháng 5/2025, đã có 22/31 thôn được công nhận thôn NTM kiểu mẫu.

Xã Hoằng Giang được bao bọc, che chở chủ yếu bởi dãy núi cao: Dãy Sơn Trà uy nghi phía Tây Bắc, được ví như ngọn “hải đăng” chỉ đường, định hướng về cho thuyền bè đi biển. Bên cạnh đó, ở đây còn có núi Chiêng tạo điểm nhấn, nét chấm phá trong bức tranh thiên nhiên của vùng đất này. Hoằng Giang có núi, có rừng, có sông Mã chạy qua tạo nên bức tranh sơn thủy hữu tình, phản ánh sự thanh bình của một vùng quê trù phú. Nhận được nguồn phù sa phong phú từ đại ngàn phía Tây đổ về, bồi đắp cho vùng đất này thêm phì nhiêu, trù phú, thuận tiện cho phát triển kinh tế nông nghiệp.

Bên cạnh những thuận lợi, điều kiện tự nhiên của Hoằng Giang cũng đem đến những khó khăn trong quá trình chinh phục và cải tạo thiên nhiên, phòng chống thiên tai, bão, lũ, phòng chống cháy rừng. Đó là những yếu tố góp phần rèn luyện nên tính cách, bản lĩnh, truyền thống của con người Hoằng Giang. Đây cũng địa điểm mang vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng trong công tác đảm bảo quốc phòng – an ninh, phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội của tỉnh Thanh Hoá.

2. Lịch sử hình thành.

Hoằng Giang là vùng đất mang đậm dấu ấn lịch sử, là nơi tụ cư ngày càng đông đúc, là một trong những vùng quần cư phát triển liên tục của xứ Thanh. Trong đó, dấu vết cư trú của con người trên mảnh đất này lần đầu tiên được các nhà khảo cổ học phát hiện năm 1961, với mốc lịch sử được xác định cách ngày nay khoảng 3000- 3500 năm.  Trong đó, làng Quỳ Chử là nơi có địa điểm khảo cổ học Quỳ Chử (gồm 3 di chỉ gần nhau: Bãi Chùa (mộ táng), Bãi Chùa (di chỉ cư trú) và Đồng Cáo. Địa điểm khảo cổ học này được phát hiện đầu tiên vào năm 1962. Theo như kết luận nghiên cứu của các nhà chuyên môn thì đây là vùng đất xưa nhất của huyện Hoằng Hoá xưa. Cách ngày nay khoảng 3500 năm, người Việt cổ đã đến đây sinh cơ lập nghiệp.

Năm 1978, sau khai quật ở khu đất cao có tên Đồng Cáo thuộc làng Quỳ Chử xã Hoằng Quỳ (Hoằng Hóa) các nhà khoa học đã phát hiện dấu tích nơi cư trú và di vật, mộ táng của người Việt cổ. Ngoài các di vật như: mảnh đồng, búa đồng, quả cân gốm, đồ trang sức... còn có các mộ táng (mộ đất và mộ quan tài gốm). Đặc biệt là đồ tùy táng tại các ngôi mộ là các đồ đồng: rìu xéo, giáo, vòng lòng máng.... Đến năm 2000, Viện Khảo cổ học phối hợp với Bảo tàng tổng hợp Thanh Hóa khai quật lần thứ hai địa điểm khảo cổ học Quỳ Chử. Bên cạnh gốm (mảnh gốm) mang kiểu dáng, màu sắc, chất liệu đặc trưng Quỳ Chử. Các nhà khoa học còn phát hiện được thêm 2 ngôi mộ táng. Qua phân tích di cốt cho thấy, người Việt cổ ở Quỳ Chử đã sống tại đây từ giai đoạn sớm đến giai đoạn giữa của văn hóa Đông Sơn.

Dựa trên kết quả khai quật và điền dã tại Quỳ Chử, các nhà khoa học nhìn nhận, để thích nghi với điều kiện tự nhiên, người Việt cổ ở Quỳ Chử đã tập trung làm nhà, dựng làng nhìn ra sông Dọc để tránh hướng gió Bắc mùa đông lạnh giá và có thể khẳng định, người Việt cổ ở Quỳ Chử đã góp phần tạo thành những quần thể dân cư quanh lưu vực sông Mã, cùng chung lưng đấu cật với dân cư cổ vùng sông Hồng, sông Cả dựng nên nền văn minh Đông Sơn phát triển rực rỡ.

Trải qua những tháng năm lịch sử từ bao đời nay, Hoằng Giang luôn hoà cùng dòng chảy của dân tộc: khai điền lập làng, chiến đấu bảo vệ, xây dựng và phát triển. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thắng lợi, Hoằng Giang cùng với Nhân dân các xã trong vùng sớm bắt tay vào xây dựng, củng cố chính quyền dân chủ nhân dân; tham gia tích cực các phong trào do Huyện ủy Hoằng Hóa lãnh đạo. Ngày 10/10/1946, Chi bộ Hoàng Văn Thụ của xã Tam Đồng được thành lập, do đồng chí Nguyễn Doãn Chấp làm Bí thư đầu tiên. Năm 1947, xã Hoằng Giang (lớn), gồm các xã Hoằng Phượng, Hoằng Giang và Hoằng Xuân ngày nay được thành lập, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chi bộ Hoàng Văn Thụ. Sự ra đời của các chi bộ Đảng có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, đánh dấu sự lớn mạnh không ngừng của phong trào cách mạng ở địa phương và là mốc son lịch sử hết sức ý nghĩa, quyết định sự lớn mạnh của Đảng bộ và Nhân dân xã Hoằng Giang như ngày hôm nay.

Trong các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược, chi bộ Đảng xã Hoằng Giang trở thành hạt nhân lãnh đạo phong trào cách mạng của Nhân dân xã Hoằng Giang tiến lên giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đặc biệt, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, Hoằng Giang đã thực hiện tốt 2 nhiệm vụ: Vừa xây dựng CNXH ở Miền Bắc và là hậu phương vững chắc, góp phần cùng cả nước đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Máu xương, công sức của lớp lớp thế hệ cha anh đã tô thắm thêm truyền thống vẻ vang của nhân dân xã Hoằng Giang và góp phần xứng đáng vào chiến công vĩ đại của dân tộc. Tất cả đã viết nên bài ca chủ nghĩa anh hùng cách mạng để lại dấu son tô thắm lịch sử Đảng bộ xã trên chặng đường tiếp nối.

Trong những năm gần đây, Hoằng Giang đã có sự phát triển mạnh mẽ về cơ sở hạ tầng, kinh tế, và văn hóa, nhờ vào sự đầu tư của chính quyền và các chương trình phát triển nông thôn mới. Các công trình giao thông, y tế, giáo dục, và các dịch vụ khác đã được cải thiện đáng kể, nâng cao đời sống người dân.

3. Truyền thống văn hóa.

Xã Hoằng Giang, tỉnh Thanh Hóa, có một nền văn hóa phong phú và đa dạng, được hình thành qua nhiều thế kỷ và vẫn được người dân bảo tồn và phát huy cho đến nay. Những truyền thống văn hóa này không chỉ phản ánh lịch sử, mà còn gắn liền với đời sống tinh thần và phong tục tập quán của cộng đồng địa phương.

Lễ hội truyền thống

Xã Hoằng Giang có Lễ hội phủ Vàng, lễ hội Đền thờ Quốc mẫu Hà Thị Cai, lễ hội đền thờ tướng quân Cao Lỗ, Nghè Vĩnh Gia, Đình làng Phượng Mao, lễ hội truyền thống làng Qùy Chử… là các lễ hội lớn trong năm của vùng đất giàu truyền thống văn hóa.

Ngoài ra, Hoằng Giang còn có lễ hội tại các đình làng, nơi thờ phụng các bậc tiền nhân và các vị thần bảo vệ làng xóm, trở thành trung tâm của các hoạt động lễ hội. Trong ngày hội, các nghi thức cúng bái sẽ được tổ chức trang trọng, với lễ vật đầy đủ gồm hương, hoa, trái cây, thịt cá dâng lên thần linh cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Ngoài các nghi lễ cúng bái, lễ hội làng còn diễn ra nhiều hoạt động vui chơi, giải trí như múa lân, hát chèo, thi đấu thể thao, kéo co, hay các trò chơi dân gian đặc sắc khác. Những hoạt động này không chỉ giúp người dân thư giãn, giải trí mà còn tạo cơ hội để họ thể hiện tài năng, giao lưu và học hỏi lẫn nhau.

Lễ hội làng ở Hoằng Giang không chỉ là sự kiện tôn vinh các giá trị tâm linh mà còn là dịp để mọi người trong cộng đồng gắn kết tình làng nghĩa xóm. Đây là thời điểm mà mọi người, dù ở xa, đều trở về quê hương, tham gia các hoạt động chung, thắt chặt mối quan hệ trong gia đình, cộng đồng. Lễ hội cũng là dịp để các thế hệ trẻ hiểu hơn về truyền thống, lịch sử của làng xã, đồng thời giữ gìn và phát huy những nét đẹp văn hóa lâu đời của địa phương.

Nghệ thuật dân gian.

Tại xã Hoằng Giang, các trò chơi dân gian và hoạt động văn hóa truyền thống luôn đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân. Những trò chơi này không chỉ mang tính giải trí mà còn là dịp để mọi người thể hiện tài năng, giao lưu và bảo tồn những giá trị văn hóa đặc sắc của địa phương.

Hát chèo: Hát chèo là một loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng của miền Bắc và tại Hoằng Giang, hát chèo được duy trì và phát huy qua các thế hệ. Hát chèo kết hợp giữa hát và diễn kịch, thường kể về những câu chuyện dân gian, lịch sử, hoặc những tình huống hài hước trong đời sống. Những người tham gia hát chèo không chỉ phải có giọng hát hay mà còn cần kỹ năng diễn xuất để truyền đạt cảm xúc của câu chuyện. Đây là một hoạt động phổ biến trong các lễ hội đình làng, ngày hội cộng đồng, góp phần giữ gìn và phát triển nét đẹp văn hóa của xã.

Hát chầu văn: Hát chầu văn là một hình thức hát dân gian, thường gắn liền với các nghi lễ tín ngưỡng, thờ cúng các vị thần linh, tổ tiên. Tại Hoằng Giang, hát chầu văn thường được tổ chức trong các dịp lễ hội lớn, đặc biệt là lễ hội Phủ Vàng. Những bài hát chầu văn mang đậm tính chất tôn kính, thể hiện lòng thành kính và cầu nguyện cho sự bình an, thịnh vượng của làng xã. Đây không chỉ là hình thức nghệ thuật mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người dân nơi đây.

Cơm thi cá giải: "Cơm thi cá giải" là một trò chơi dân gian đặc trưng của người dân Hoằng Giang, được tổ chức vào dịp lễ hội làng Qùy Chử. Trò chơi này là một cuộc thi tài giữa các đội tham gia, mỗi đội phải thi tài trong việc nấu cơm và chế biến các món ăn từ cá, đặc biệt là các món cá sông, cá hồ, vừa chèo thuyền vừa đánh bắt cá và chế biến một bữa cơm hoàn chỉnh. Đây là cơ hội để các đội chơi thể hiện tài năng nấu nướng và khéo tay trong chế biến món ăn. Trò chơi này không chỉ mang tính chất vui chơi mà còn là dịp để gắn kết cộng đồng, tạo ra không khí thân mật, vui tươi.

Chèo chải: Vào mùa Lễ hội đầu xuân có một vùng quê không tổ chức đua thuyền trên sông mà chèo thuyền trên cạn. Đó là trò diễn chèo chải, hay còn gọi là chèo cạn của làng Trì Trọng xưa, nay là các làng Phúc Tiên, Trọng Hậu, Đức Giáo, Ích Hạ xã Hoằng Giang. Vào dịp Lễ hội đầu năm, người dân 4 làng Phúc Tiên, Trọng Hậu, Ích Hạ, Đức Giáo thường tập trung trước đền Tến nơi thờ Đại tướng quân Lê Phụng Hiểu để đua thuyền cạn. Về sau, ông Hoàng Giáp Trịnh Thuần là người làng Ích Hạ đã viết lời hát trong các cuộc đua, nâng cuộc đua thuyền thành trò diễn dân gian có tên là chèo chải.

Các trò chơi dân gian như hát chèo, hát chầu văn, cơm thi cá giải, chèo chải không chỉ là những hoạt động vui chơi mà còn là những giá trị văn hóa, nghệ thuật sâu sắc của người dân Hoằng Giang. Những trò chơi này giúp bảo tồn và phát huy truyền thống dân tộc, đồng thời gắn kết cộng đồng, tạo nên những khoảnh khắc đáng nhớ trong đời sống văn hóa của địa phương.

4. Di tích lịch sử.

Hoằng Giang là vùng đất giàu truyền thống văn hóa và có nhiều di tích lịch sử. Người dân Hoằng Giang rất chú trọng đến việc bảo tồn các di tích lịch sử như đền, đình, miếu, phủ. Các hoạt động tôn vinh các di sản này thường xuyên diễn ra vào các dịp lễ, nhằm gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc của xã.

Một số di tích nổi bật trên địa bàn xã như: Phủ Vàng Linh từ tọa lạc trên núi Chùa làng Vàng (làng Đại Điền); Đền thờ Quốc mẫu Hà Thị Cai (thuộc làng Nghĩa Hương); Nghè Vĩnh Gia (làng Vĩnh Gia); Đình làng Phượng Mao (làng Phượng Mao); Đền thờ Tướng quân Cao Lỗ (thôn Hợp Đồng); đền thờ Cao Bá Điển (làng Trinh Sơn); Đền thờ Lê Hoàng Công (thôn Nhân Hòa); Di chỉ khảo cổ Qùy Chử (làng Qùy Chử); đình làng Phúc Tiên (thôn Phúc Tiên)…

Tại Hoằng Giang, ngoài hệ thống di tích gắn liền với sự tích, công trạng của những vị nhân thần, nhiên thần có công với nước với dân, lập làng, nơi đây còn có những ngôi chùa đậm nét cổ kính, như: Chùa Gia, chùa Thiên Phúc, chùa Hưng Viên. Chùa ở Hoằng Giang là một biểu tượng văn hóa sâu sắc của vùng đất này. Ngoài vai trò thờ cúng, chùa còn là nơi bảo tồn các giá trị văn hóa, nơi kết nối tâm linh, gắn kết cộng đồng, đồng thời cũng là một trung tâm hoạt động văn hóa, giáo dục, thể hiện sức sống bền vững của những truyền thống cổ xưa của xã Hoằng Giang.

Xã Hoằng Giang được hình thành và phát triển trong suốt chiều dài lịch sử của quê hương, đất nước. Trong bối cảnh hiện đại hóa, chính quyền xã Hoằng Giang đã triển khai các giải pháp về chính quyền điện tử, giúp người dân dễ dàng tiếp cận các dịch vụ công trực tuyến, tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại. Công tác cải cách hành chính được đẩy mạnh, với mục tiêu tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân và doanh nghiệp khi giao dịch với chính quyền.

Sáp nhập đơn vị hành chính đang mang lại những thay đổi tích cực cho xã Hoằng Giang. Với chính quyền địa phương 2 cấp, xã Hoằng Giang có điều kiện phát triển toàn diện về kinh tế, văn hóa, xã hội và cơ sở hạ tầng, đáp ứng nhu cầu của người dân. Chính quyền xã tiếp tục nỗ lực nâng cao chất lượng dịch vụ công, phát huy tiềm năng của địa phương và tạo dựng một môi trường sống ngày càng tốt hơn cho Nhân dân. Từ những kết quả đạt được, Hoằng Giang đang từng bước khẳng định vai trò và vị thế của mình trong quá trình xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa.